فراغت به مثابه ظرفی است که هر فعالیتی میتواند آن را پر کند. اما سوال اساسی و مهم این است که چه فعالیتهایی برای پر کردن این ظرف فراغتی مناسبتر هستند. به عبارت دیگر جسم و روح نیازمند تفریح و فراغت میباشد و مهم است که بدانیم چه تفریحانی میتواند این نیاز را به خوبی مرتفع سازد. برخی با تماشای مناظر طبیعی انبساط خاطر مییابند، برخی با دید و بازدید با فامیل و بستگان، برخی با فعالیت بدنی و ورزش، برخی با نقاشی و مطالعه. در این میان عدهای نیز هستند که به فراغت و تفریحی روی میآورند که در نهایت روح را خسته و آزرده و دل را چرکین میکند.
برخی محققان فراغت را به دو دسته سالم و ناسالم تقسیم میکنند. از دیدگاه متخصصان، فراغت ناسالم پاداشی فوری و آنی در بردارد و در نتیجه فعالیتهایی با رضایت کوتاه مدت به دست میآید. این فعالیتها به آموزش و تمرین کمی نیاز دارند و از این جهت به آنها فعالیت ناسالم گفته میشود که هم بی تحرک هستند هم به تدریج ذهن را غیرفعال میکنند. نمونه این دسته از کارها را میتوان در سیگار کشیدن، مصرف مشروبات الکلی، مواد مخدر، ولگردی در خیابان و ... دانست.
فراغت سالم همانطور که از نامش پیداست سبب کسب سلامتی در همه ابعاد روحی و جسمی میشود. به عبارت دیگر در فعالیتهای فراغتی سالم هم بدن درگیر است و هم ذهن و فرد با گذر زمان میتواند به کسب تجربه بپردازد. ورزش و انواع فعالیتهای جسمانی جزء این دسته از فعالیتهای فراغتی هستند. در واقع فراغت سالم فراغتی است که به جسم و روح فرد و البته جامعه چه در کوتاه مدت و چه در بلند مدت آسیبی وارد نکند. فراغت سالم خود به دو دسته فعال و غیرفعال تقسیم میشوند.
فراغت فعال فعالیتهایی هستند که موجب صرف انرژی جسمی یا ذهنی میشوند و انواع مختلفی دارند. برخی از فعالیتهایی که در زمان فراغت انجام میبشود با درگیر کردن بافتها و اندامهای بدن اجرا میشوند. در این نوع فعالیتها با ایجاد سازگاریهای فیزیولوژیک، فرد به لحاظ جسمانی قویتر شده و استقامت قلبی-عروقی وی افزایش مییابد. فعالیتهایی چون طناب زدن، شنا، کوهنوردی، دویدن از این جمله میباشند. برخی دیگر از فعالیتهای فراغتی، فعالیتهایی هستند که انرژی کمی مصرف میکنند و بافتها و اندامهای کمتری در اجرای آنها دخالت دارند مانند یوگا و پیادهروی. در مقابل فعالیتهایی نیز هستند که تقریبا نیاز به انرژی جسمانی خاصی ندارند اما به انرژی ذهنی بسیاری نیاز دارند مانند شطرنج، نقاشی و مطالعه.
فراغت غیرفعال فعالیتهایی هستند که به تلاش جسمی یا ذهنی زیادی نیاز ندارند مثل رفتن به سینما یا تماشای تلویزیون. واضح به نظر میرسد که فراغت فعال از فراغت غیرفعال سودمندتر است. به عنوان مثال شرکت در یک بازی با تحرک بدنی بالا میتواند مهارت یا اعتماد به نفس را افزایش دهد. با این حال فراغت غیرفعال نیز راه خوبی برای استراحت و رسیدن به آرامش است.
مدل ذهنی و شخصیت شما مشخصکننده فراغت مطلوب برای شما است. بسیاری از فراغتهایی که برای دیگران مطلوب است و در جامعه به عنوان یک فراغت مناسب مطرح است میتواند برای شما نامطلوب و ناامیدکننده باشد. پس بهتر است اول خودتان را بشناسید بعد سراغ انتخاب فراغت مناسب برای خود بروید.