اوقات فراغت توسط محققان و اندیشمندان مختلف به اشکال مختلفی تقسیمبندی شده است. هر انسانی دارای اوقات فراغت خاصی است که متناسب با جنسیت، سن و عوامل فردی و محیطی او میباشد. یکی از تقسیمبندیهای مهم اوقات فراغت براساس مکان گذران اوقات فراغت شکل گرفته است. زمانی که از قید مکان صحبت میکنیم منظور این است که مکان یا جایی که فعالیتهای فراغتی در آن انجام میگیرند، تعیینکننده اصلی در تصمیمگیری و چگونگی گذران اوقات فراغت است. برخی محققان، اوقات فراغت براساس مکان را به دو بخش تقسیم میکنند:
1- گذران اوقات فراغت در منزل: این نوع فراغت با تماشای تلویزیون، گوش دادن به رادیو، مطالعه، دیدار اقوام و نظایر آن سپری میشود. در واقع ویژگی اصلی این نوع فراغت، بودن در منزل است.
2- گذران اوقات فراغت در خارج از منزل: این نوع فراغت طیف وسیعی از فعالیتها، از ورزش گرفته تا بازدید از اماکن تفریحی یا تاریخی، رفتن به تئاتر، موزه و سینما را شامل میشود. ویژگی اصلی این نوع فراغت، گذران فراغت در مکانی بیرون از منزل است.
انتخاب مکان فراغت بستگی به عوامل زیادی مثل امکانات و فناوری و ... دارد که ما برای گذران اوقات فراغت درون منزل را انتخاب کنیم یا بیرون از منزل را ترجیح دهیم. به عنوان مثال زمانی که اماکن تفریحی خوبی در دسترس ما باشد، رفتن به بیرون را شاید ترجیح دهیم مانند زمانی که پارک خوبی در نزدیکی محل سکونت ما باشد. اما در عکس این مورد زمانی که ما امکانات تفریحی مناسبی درون منزل داشته باشیم ترجیح دهیم با امکانات مفرحی که درون منزل داریم، اوقات خود را سپری کنیم.
زمانی که ما گوشی هوشمندی داریم که انواع برنامهها و بازیهای مختلف روی آن وجود دارد شاید ترجیح دهیم در گوشی خود زمان خود را بگذرانیم اما فردی که گوشی سادهای دارد و امکانات فرحبخشی برای فراغت درون منزل ندارد ترجیح میدهد بیرون از منزل اوقات خود را سپری کند.
اما مولفه اصلی تأثیرگذار بر انتخاب مکان، زمان میباشد. در واقع میزان زمان فراغتی که در اختیار انسان قرار دارد، تعیین کننده مکان استفاده نیز هست. هر چه زمان بیشتری در اختیار باشد، ابعاد گذران اوقات فراغت گستردهتر میشود. البته به شرایط دیگر مورد نیاز هم این امر بستگی دارد اما به عنوان مثال مادری که بین کارهای خانه، ده دقیقه وقت فراغت پیدا کرده است نمیتواند در این زمان کوتاه به بیرون برود و به نوعی مجبور است در خانه این زمان کوتاه را سپری کند.
گروه دیگری از محققان، اوقات فراغت براساس بعد مکانی را به سه حوزه تقسیم میکنند:
1- گذران اوقات فراغت در حوزه محل سکونت
یعنی روستا، شهر و یا محدوده جغرافیایی که شخص در آن زندگی و کار میکند. به نوعی مکانهایی که دسترسی بسیار راحتی برای فرد دارند.
2- گذران اوقات فراغت در نواحی نسبتا نزدیک به محل سکونت
یعنی مکانی که فاصله چندانی با محل سکونت فرد ندارد و با چند ساعت رانندگی میتوان به آنجا رسید.
3- گذران اوقات فراغت در نواحی دور و یا خارج از کشور
یعنی مکانی که فاصله زیادی با محل سکونت فرد دارد و برای این نوع فراغت به زمان زیادی نیاز است. همانطور که بیان کردیم هر چه میزان زمان در اختیار بیشتر شود از اوقات نوع اول این تقسیمبندی به سمت نوع سوم حرکت میکنیم.