اوقات فراغت

فراغت به مثابه ظرفی است که هر فعالیتی می‌تواند آن را پر کند. اما سوال اساسی و مهم این است که چه فعالیت‌هایی برای پر کردن این ظرف فراغتی مناسب‌تر هستند. به عبارت دیگر جسم و روح نیازمند تفریح و فراغت می‌باشد و مهم است که بدانیم چه تفریحانی می‌تواند این نیاز را به خوبی مرتفع سازد. برخی با تماشای مناظر طبیعی انبساط خاطر می‌یابند، برخی با دید و بازدید با فامیل و بستگان، برخی با فعالیت بدنی و ورزش، برخی با نقاشی و مطالعه. در این میان عده‌ای نیز هستند که به فراغت و تفریحی روی می‌آورند که در نهایت روح را خسته و آزرده و دل را چرکین می‌کند.

برخی محققان فراغت را به دو دسته سالم و ناسالم تقسیم می‌کنند. از دیدگاه متخصصان، فراغت ناسالم پاداشی فوری و آنی در بردارد و در نتیجه فعالیت‌هایی با رضایت کوتاه مدت به دست می‌آید. این فعالیتها به آموزش و تمرین کمی نیاز دارند و از این جهت به آنها فعالیت ناسالم گفته می‌شود که هم بی تحرک هستند هم به تدریج ذهن را غیرفعال می‌کنند. نمونه این دسته از کارها را می‌توان در سیگار کشیدن، مصرف مشروبات الکلی، مواد مخدر، ولگردی در خیابان و ... دانست.

فراغت سالم همانطور که از نامش پیداست سبب کسب سلامتی در همه ابعاد روحی و جسمی می‌شود. به عبارت دیگر در فعالیت‌های فراغتی سالم هم بدن درگیر است و هم ذهن و فرد با گذر زمان می‌تواند به کسب تجربه بپردازد. ورزش و انواع فعالیت‌های جسمانی جزء این دسته از فعالیتهای فراغتی هستند. در واقع فراغت سالم فراغتی است که به جسم و روح فرد و البته جامعه چه در کوتاه مدت و چه در بلند مدت آسیبی وارد نکند. فراغت سالم خود به دو دسته فعال و غیرفعال تقسیم می‌شوند.

فراغت فعال فعالیت‌هایی هستند که موجب صرف انرژی جسمی یا ذهنی می‌شوند و انواع مختلفی دارند. برخی از فعالیت‌هایی که در زمان فراغت انجام می‌بشود با درگیر کردن بافت‌ها و اندام‌های بدن اجرا می‌شوند. در این نوع فعالیتها با ایجاد سازگاری‌های فیزیولوژیک، فرد به لحاظ جسمانی قوی‌تر شده و استقامت قلبی-عروقی وی افزایش می‌یابد. فعالیت‌هایی چون طناب زدن، شنا، کوهنوردی، دویدن از این جمله می‌باشند. برخی دیگر از فعالیت‌های فراغتی، فعالیت‌هایی هستند که انرژی کمی مصرف می‌کنند و بافتها و اندامهای کمتری در اجرای آن‌ها دخالت دارند مانند یوگا و پیاده‌روی. در مقابل فعالیتهایی نیز هستند که تقریبا نیاز به انرژی جسمانی خاصی ندارند اما به انرژی ذهنی بسیاری نیاز دارند مانند شطرنج، نقاشی و مطالعه.

فراغت غیرفعال فعالیت‌هایی هستند که به تلاش جسمی یا ذهنی زیادی نیاز ندارند مثل رفتن به سینما یا تماشای تلویزیون. واضح به نظر می‌رسد که فراغت فعال از فراغت غیرفعال سودمندتر است. به عنوان مثال شرکت در یک بازی با تحرک بدنی بالا می‌تواند مهارت یا اعتماد به نفس را افزایش دهد. با این حال فراغت غیرفعال نیز راه خوبی برای استراحت و رسیدن به آرامش است.

مدل ذهنی و شخصیت شما مشخص‌کننده فراغت مطلوب برای شما است. بسیاری از فراغت‌هایی که برای دیگران مطلوب است و در جامعه به عنوان یک فراغت مناسب مطرح است می‌تواند برای شما نامطلوب و ناامیدکننده باشد. پس بهتر است اول خودتان را بشناسید بعد سراغ انتخاب فراغت مناسب برای خود بروید.

مردم در سنین مختلف فراغت‌های متفاوتی دارند. سن تأثیر مهمی بر میزان مشارکت فرد در امور فراغتی دارد ولی این تأثیر بسته به فرد و نوع فعالیت متغیر است. نوع فعالیت‌های فراغتی در سنین مختلف متفاوت است. داشتن فرصت نیز بر مشارکت در سرگرمی‌ها موثر است و برخی افراد وقت کافی برای مشارکت در این نوع فعالیت‌ها را در اختیار دارند. فراغت کودکان  کاملا با فراغت جوانان و میانسالان متفاوت است. می‌توان فراغت از لحاظ سن را در این طبقه بندی قرار داد:

اوقات فراغت کودکان و نوجوانان

برخی افراد اوقات فراغت کودکان را به دو بخش اوقات فراغت کودکان پیش از دبستان و اوقات فراغت ویژه کودکان پس از ورود به دبستان تقسیم می‌کنند. باید توجه داشت که علاقه به فعالیت‌های مختلف فراغتی در کودکی آغاز می‌شود. فعالیت در اوقات فراغت باید دارای هدف، محتوا، برنامه، روش، ابزار و امکانات مشخصی باشد. همه کودکان و نوجوانان نیازمند تفریح و شادمانی هستند چنانچه والدین، مدرسه و جامعه از کمک به تأمین این نیاز غفلت کنند از یک وظیفه مهم غافل شده‌اند. آموزش کودکان و نوجوانان برای استفاده صحیح از اوقات فراغت یک ضرورت تربیتی است. جهت پر کردن اوقات فراغت کودکان نباید آنها را با اصرار به کلاس خاصی فرستاد بلکه می‌توان از آنها پرسید که چه عاملی خستگی آنان را برطرف می‌کند و آنها را به سوی کارهای مورد علاقشان سوق می‌دهد. طبیعی است که اگر برای اوقات فراغت کودکان برنامه‌ریزی نشود این اوقات می‌تواند به تهدیدی برای کودکان تبدیل شود.

اوقات فراغت ویژه جوانان

فراغت جوانان نیازمند برنامه‌ریزی است. در این دوره جوان بیشتر تحت تأثیر و تحریک گروه همسال خود است. جوانان در مورد چگونگی اوقات فراغت گرایش‌های گوناگونی دارند و همچنین خواسته‌هایی متفاوت از پدران و مادران خود دارند. برخی از این تفاوتها طبیعی و ناشی از تفاوتهای سنی و مقتضیات آن است. یعنی جوانان علاوه بر نیازهای زیستی اولیه، نیازهای ثانویه مانند محبت، تعلق خاطر به گروه متجانس خود، امنیت، احساس ارزشمندی، موفقیت، نوآوری، نیاز به اخساس کمال و شناخت ارزشهای اخلاقی نیز دارند. آنها مایلند اوقات فراغت خود را به گونه‌ای سپری کنند که به بهترین وجه به این نیازها پاسخ داده شود. گذشته از اینها جوانان سرشار از انرژی هستند و دوست دارند به فعالیت‌های پرشور و هیجان بپردازند. معمولا اینترنت و ترندهای جدید بر این گروه از افراد جامعه بسیار تأثیرگذار است و برخی اوقات تأثیر آن از ارزش‌های خانواده و جامعه هم بیشتر می‌شود.

اوقات فراغت ویژه میانسالان و سالمندان

در سنین میانسالی آرامش خاطر، تجدید قوا، شرکت در فعالیت‌هایی که موجب رشد و شکوفایی شخصیت می‌شود و گاه فعالیت‌های عام المنفعه بیشتر مدنظر هستند. در سالمندی بیشتر افراد به دنبال آرامش، حفظ و نگهداری سلامتی، برقراری ارتباط اجتماعی و نیز استفاده بهینه از تجربیات فراوان اندوخته شده در طول زندگی خود هستند.  در این مرحله از زندگی الگوهای فراغتی کم تحرک‌تر می‌شود و غیرمحتمل است که تغییر کند. آنچه در سالمندی به طور قابل توجهی افزایش پیدا می‌کند زمان بدون تخصیص است.  از دست دادن کار یا بازنشستگی نه تنها آنها را با بحران ناگهانی هویت شغلی روبه‌رو می‌کند بلکه شبکه دوستان در محیط کار و چگونگی صرف انرژی را از آنها می‌ستاند. هنگامی که از اوقات فراغت یک سالمند صحبت می‌کنیم باید بدانیم که یک سالمند توان میانسالی و جوانی را ندارد و دیگران باید در استفاده اوقات فراغت به آن ها کمک کنند که نتیجه ی آن نشاط و یا حتی می‌تواند یک منفعت مادی و معنوی شود.

اوقات فراغت توسط محققان و اندیشمندان مختلف به اشکال مختلفی تقسیم‌بندی شده است. هر انسانی دارای اوقات فراغت خاصی است که متناسب با جنسیت، سن و عوامل فردی و محیطی او می‌باشد. یکی از تقسیم‌بندی‌های مهم اوقات فراغت به تقسیم‌بندی فراغت براساس زمان مربوط می‌شود. متغیر زمان در فراغت اشاره به مدت زمان در اختیار داشتن فراغت دارد. برخی محققین فراغت براساس زمان را به 5 بخش تقسیم می‌کنند:

1- فراغت لحظه‌ای: به عنوان مثال زمانی که در پشت چراغ قرمز متوقف شده‌ایم این زمان می‌تواند جزء فراغت لحظه‌ای محسوب شود. زمانی که در لحظه به وجود می‌آید و معمولا قابل برنامه‌ریزی مدون نیست. این فراغت در یک لحظه به وجود می‌آید. شاید فکر کنیم زیاد این نوع فراغت مهم نیست اما موفقیت افراد با استفاده از لحظات کوچک حاصل می‌شود. شما قضاوت کنید یادگیری چند کلمه انگلیسی زمانی که پشت چراغ قرمز هستیم می‌تواند در یکسال چه نتیجه‌ای برای ما به بار بیاورد.

2- فراغت ساعتی: مدت زمانی که بین انجام دو کار وجود دارد. معمولا در ادارات ما ساعت 12 تا 1:30 ظهر یک زمان فاصله بین کار صبح و کار عصر است. برای فراغت ساعتی بهتر از فراغت لحظه‌ای می‌توان برنامه‌ریزی کرد. مثال دیگر این موضوع دانشجویی است که از 4 بعداز ظهر تا 9 شب درس می‌خواند اما زمان 6 تا 7 زمانی است که به خود استراحت می‌دهد.

3- فراغت روزانه: زمانی که پس از انجام کارهای روزانه باقی می‌ماند که معمول‌ترین نوع اوقات فراغت است. زمانی که از محل کار به خانه خود می‌رسیم یا زمانی که از کارهای الزامی در روز راحت می‌شویم. معمولا برنامه‌ریزی فراغتی در مکان‌های نزدیک موجود انجام می‌شود و به علت محدودیت زمان قادر به برنامه‌ریزی برای مناطق با فاصله دور نیستیم.

4- فراغت هفتگی: در پایان هفته یک و نیم یا دو روز کامل تعطیلی وجود دارد که بخش قابل توجهی از زمان فراغت است. برای ما ایرانیان این زمان روزهای پنجشنبه و جمعه معمولا است. زمانی که قادر به برنامه‌ریزی برای حضور در مناطق نسبتا دور هستیم.

5- فراغت سالیانه: در پایان یا ابتدا یا فصل خاصی از سال معمولا مدتی به تعطیلات سالیانه اختصاص می‌یابد مانند تعطیلات نوروز یا تعطیلات تابستانی. این فراغت بیشترین زمان را برای استفاده از فراغت در اختیار افراد قرار می‌دهد. این فراغت اجازه حضور در مناطق دور را به افراد می‌دهد.

برخی از پژوهشگران بیان می‌کنند تقسیم‌بندی فعالیت‌های فراغتی براساس زمان به آن مقدار فراغتی وابسته است که انسان در اختیار دارد. از اینرو آن را در سه دسته تقسیم‌بندی می‌کنند:

1- اوقات فراغت کوتاه مدت:

اوقات فراغت توسط محققان و اندیشمندان مختلف به اشکال مختلفی تقسیم‌بندی شده است. هر انسانی دارای اوقات فراغت خاصی است که متناسب با جنسیت، سن و عوامل فردی و محیطی او می‌باشد. یکی از تقسیم‌بندیهای مهم اوقات فراغت براساس مکان گذران اوقات فراغت شکل گرفته است. زمانی که از قید مکان صحبت می‌کنیم منظور این است که مکان یا جایی که فعالیتهای فراغتی در آن انجام می‌گیرند، تعیین‌کننده اصلی در تصمیم‌گیری و چگونگی گذران اوقات فراغت است. برخی محققان، اوقات فراغت براساس مکان را به دو بخش تقسیم می‌کنند:

1- گذران اوقات فراغت در منزل: این نوع فراغت با تماشای تلویزیون، گوش دادن به رادیو، مطالعه، دیدار اقوام و نظایر آن سپری می‌شود. در واقع ویژگی اصلی این نوع فراغت، بودن در منزل است.

2- گذران اوقات فراغت در خارج از منزل: این نوع فراغت طیف وسیعی از فعالیتها، از ورزش گرفته تا بازدید از اماکن تفریحی یا تاریخی، رفتن به تئاتر، موزه و سینما را شامل می‌شود. ویژگی اصلی این نوع فراغت، گذران فراغت در مکانی بیرون از منزل است.

انتخاب مکان فراغت بستگی به عوامل زیادی مثل امکانات و فناوری و ... دارد که ما برای گذران اوقات فراغت درون منزل را انتخاب کنیم یا بیرون از منزل را ترجیح دهیم. به عنوان مثال زمانی که اماکن تفریحی خوبی در دسترس ما باشد، رفتن به بیرون را شاید ترجیح دهیم مانند زمانی که پارک خوبی در نزدیکی محل سکونت ما باشد. اما در عکس این مورد زمانی که ما امکانات تفریحی مناسبی درون منزل داشته باشیم ترجیح دهیم با امکانات مفرحی که درون منزل داریم، اوقات خود را سپری کنیم.

زمانی که ما گوشی هوشمندی داریم که انواع برنامه‌ها و بازیهای مختلف روی آن وجود دارد شاید ترجیح دهیم در گوشی خود زمان خود را بگذرانیم اما فردی که گوشی ساده‌ای دارد و امکانات فرح‌بخشی برای فراغت درون منزل ندارد ترجیح می‌دهد بیرون از منزل اوقات خود را سپری کند.

اما مولفه اصلی تأثیرگذار بر انتخاب مکان، زمان می‌باشد. در واقع میزان زمان فراغتی که در اختیار انسان قرار دارد، تعیین کننده مکان استفاده نیز هست. هر چه زمان بیشتری در اختیار باشد، ابعاد گذران اوقات فراغت گسترده‌تر می‌شود. البته به شرایط دیگر مورد نیاز هم این امر بستگی دارد اما به عنوان مثال مادری که بین کارهای خانه، ده دقیقه وقت فراغت پیدا کرده است نمی‌تواند در این زمان کوتاه به بیرون برود و به نوعی مجبور است در خانه این زمان کوتاه را سپری کند.

گروه دیگری از محققان، اوقات فراغت براساس بعد مکانی را به سه حوزه تقسیم می‌کنند:

انسان‌های زیادی اوقات فراغت را تعریف کرده‌اند. محققان و پژوهشگران مختلفی معنی اوقات فراغت را از نظر خود ارائه داده‌اند. اما مفهوم واقعی اوقات فراغت چیست؟

مکس کاپلان (Max Kaplan) در کتاب فراغت خود نوشته است فراغت شامل فعالیتها و تجارب نسبتا خودجوشی است که در زمان آزاد فرد اتفاق می‌افتد و به لحاظ روانشناختی خاطرات خوبی را برای فرد تداعی می‌کند و دامنه وسیعی از مشارکتها را در بر می‌گیرد. همچنین موقعیت‌هایی را برای تفریح، رشد شخصیتی و کمک به دیگران مهیا می‌کند.

برایت بیل (Bright Bill) فراغت را زمان بیکاری با آزادی عمل معرفی می‌کند که فرد برای استراحت یا انجام آنچه که دلخواه اوست، آزاد باشد. او بیان می‌کند فراغت زمانی است که احساس مسئولیت در آن به پایین‌ترین سطح خود می‌رسد. بنابراین فراغت زمانی اتفاق می‌افتد که حداقل احساس اجبار وجود داشته باشد و آن را به دلخواه و انتخاب خود مورد استفاده قرار می‌دهیم.

واژه فراغت دارای معانی جنبی و ضمنی زیادی است و همین موضوع موجب تصور و ادراک متفاوت افراد شده و تضادهایی را به وجود می‌آورد. اگرچه تعاریف یکسان و منسجم از اوقات فراغت و جنبه‌های آن وجود ندارد اما تقریبا یک موافقت عمومی در مورد ماهیت و عملکرد اوقات فراغت وجود دارد. در نتیجه برای تعریف مختصر فراغت می‌توان چنین بیان کرد: فراغت آن بخش از زمان فرد است که انسان مقید به انجام فعالیتهایی برای پاسخ به نیازهای زیستی و امرار معاش نیست و می‌تواند به شکل آزاد و اختیاری به فعالیتهای انتخاب کرده خود بپردازد.

فراغت را می‌توان در سه رویکرد مختلف تعریف کرد:

1- فراغت به عنوان زمان

فراغت زمانی است که فعالیتی را که دوست داریم، انتخاب کنیم و انجام دهیم. چارلز برایت دو عنصر مشترک را به عنوان زمان با هم ادغام می‌کند و بیان می‌کند فراغت به عنوان زمان قابل محاسبه و کمیت‌پذیر است. با بررسی مدت زمان فعالیتهای فراغتی افراد می‌توان آن را محاسبه کرد و با مقایسه آن با گروههای اجتماعی و افراد دیگر آن را می‌توان کاملا کمیت‌پذیر کرد. پائول وایز (Paul Wise) درباره این موضوع بیان می‌کند فراغت را بخشی از وقت روزانه می‌داند که برای نیازهای ضروری به کار گرفته نمی‌شود.

2- فراغت به عنوان فعالیت

فراغت‌های مختلفی در دنیا وجود دارد که هر شخص می‌تواند به انتخاب خود در برخی از آنها شرکت کند. یک اوقات فراغت یکسان می‌تواند برای یک فرد ارزش بالایی داشته باشد و برای نفر دیگری ارزش پایینی داشته باشد. ارزشی که هر فراغت دارد به متغیرهای زیادی وابسته است مثل زمان و مکان و عوامل فردی و محیطی و ...

ممکن است شما به انجام ورزش علاقمند باشید و ارزش بسیار بالایی برای انجام این فعالیت قائل باشید اما در صبح زود هیچ علاقه‌ای به ورزش کردن نداشته باشید اما برای فرد دیگر ورزش در صبح اینقدر ارزش دارد که روحیه و نشاط کل روز خود را از ورزش صبح خود بگیرد. در بسیاری اوقات پیش می‌آید که فراغت مورد علاقه شما در یک زمان به فراغتی بی‌ارزش تبدیل شود. زمانی شما در طبقه اجتماعی ضعیف جامعه هستید خوردن یک فلافل برای شما شاید بسیار لذتبخش باشد اما وقتی شما در زندگیتان پیشرفت کردید و در طبقه اجتماعی مرفه قرار گرفته‌اید آیا خوردن فلافل هنوز هم برای شما لذت سابق را دارد. شاید خوردن بهترین غذای دنیا هم دیگر آن لذت گذشته فلافل را در شما ایجاد نکند.

در خانه شاید دیدن فیلم یک فعالیت رضایتمند برای شما باشد اما آیا زمانی که در بیرون خانه حضور دارید و به فعالیتهای فراغتی بهتر دسترسی دارید همچنان دیدن فیلم آن رضایت درون منزل را برای شما ایجاد می‌کند. اگر شما در شهر ارومیه به دنیا بیایید احتمالا در بین ورزشها، والیبال ارزش بالاتری برای شما دارد اما در زابل یا بوشهر، والیبال آن ارزش را برای افراد متولد این شهرها نخواهد داشت. بسیاری از فعالیتها در برخی  مکانها و زمانها ارزش بالایی دارند اما در برخی مکانها و زمانهای دیگر فعالیتی بی‌ارزش محسوب می‌شوند.

چیزی که ما نام آن را پارادوکس ارزش در فراغت می‌گذاریم. در برخی اوقات ارزش به کمیاب بودن آن فعالیت مربوط می‌شود. مثل زمانی که شما وضعیت اقتصادی مناسبی ندارید و در این شرایط یکبار رفتن به شهربازی برای شما لذتبخش است یا خوردن ساندویج مورد علاقه بسیار حس رضایتمندی در شما به وجود می‌آورد اما فردی که در وضعیت اقتصادی مطلوب قرار دارد ده بار رفتن به شهربازی در ماه هم رضایتمندی را در او به وجود نمی‌آورد.

در برخی زمان‌های دیگر ارزش به فراوانی فعالیت بستگی دارد. مثلا ورزشی به نام پیکلبال در ایران فعالیتی بی‌ارزش برای بسیاری افراد محسوب می‌شود چرا که در شهرهای ما این ورزش انجام نمی‌شود. برخلاف آن ورزش فوتبال در بسیاری از شهرهای ما فعالیتی باارزش و مورد علاقه محسوب می‌شود چرا که افراد زیادی به ورزش فوتبال می‌پردازند.

به من بگویید اوقات فراغت خود را چگونه می‌گذرانید تا بگویم شما چه شخصیتی دارید و فرزندانتان را چگونه تربیت می‌کنید.

در دوران ارشد که بودم درسی به صورت اختیاری برای دانشجویان گذاشته بودند. عنوانش این بود نظریه‌های اوقات فراغت. برایم عنوانش عجیب و جالب بود. کمی دو دوتا چهارتا کردم و تصمیم گرفتم بردارم تا کمی کنجکاویم را قلقلک داده باشم. کلاس‌هایش را شرکت کردم. چیزی که از کلاس یادم هست این بود که استاد دائم می‌گفت درس‌های بهتری می‌شد برایتان ارائه کرد و ...

بی توجه به حرف‌های استاد کتاب معرفی شده را خواندم، برایم جذاب بود و مشتاق شدم کتاب‌های بیشتری بخوانم. پس به انقلاب رفتم تا کتاب‌های این حیطه را بررسی کنم. کتاب‌های کمی وجود داشت اما یکی دو کتاب خریدم و خواندم. گذشت و گذشت تا اینکه ترم تمام شده بود و برای امتحان آماده می‌شدیم که خبردار شدیم استاد به علت مسئله مهمی مجبور به سفر به خارج شده است و سوالات را فرد دیگری طراحی می‌کند.

روز امتحان فرا رسید و ما هم سر جلسه منتظر رسیدن برگه‌های امتحانی بودیم. وقتی برگه را رویت کردیم همه برگشتیم و هم را نگاه کردیم با یک سوال مشترک. مگر امتحان احکام است؟ داستان این بود کتاب معرفی شده فصلی داشت به نام اوقات فراغت در اسلام که حدود ده صفجه داشت اما 80 درصد سوالات از همین ده صفحه طراحی شده بود. ما هم به ناچار مجبور بودیم بفهمیم معنی آیه فلان چیست یا این آیه از کیست؟

اما در میان سوالات یک سوال تا الان در ذهنم باقی مانده است. سوال این بود این سخن از کیست؟

وقتتان را به چهار بخش تقسیم کنید:

بخش اول برای خدا و ارتباط و راز و نیاز با او اختصاص دهید؛

بخش دوم را به تناسب توانایی‌هایتان صرف کار و تلاش کنید؛

بخش سوم را به برقراری ارتباط با دیگران و انس با افراد بپردازید؛

در بخش چهارم به تفریحات سالم و غیرحرام بپردازید.

و فرموده‌اند که با وجود بخش آخر، سه بخش دیگر تضمین می‌شود.

شاید از نظر بسیاری از افراد جمله فوقالعاده‌ای نباشد اما برای من انگار در زمان و مکان درستی ارائه شده بود. امتحان را رها کردم و مدتی به جمله فکر کردم که چطور بخش آخر تضمین‌کننده سه بخش دیگر است. به این فکر کردم که شاید این جمله را اگر فرد خارجی گفته بود بیشتر به آن توجه می‌کردم. گاهی اوقات بهتر است به چیزهایی که داریم بیشتر توجه کنیم...

راستش به نظر من جمله خوب و بد وجود ندارد بلکه تناسب جمله با روحیه، محیط، احساس و ... یک فرد است که می‌تواند جمله‌ای را خوب یا بد کند.

همراه با تغییرات شیوه زندگی در جهان امروز، اوقات فراغت به نیاز خاصی برای جوامع بشری تبدیل شده است. اوقات فراغت یک تجربه درونی است که منجر به احساس تازگی و بهبودی می‌شود و روحیه افراد را افزایش می‌دهد. اوقات فراغت فقدان فشار و تعهد شغلی و استفاده خلاق از زمان است که از نظر تورکیلدسن دارای سه جنبه کاربردی و اساسی است: آرامش، سرگرمی و پیشرفت.

آرامش: کمتر کسی است که آرامش چندان اهمیتی برایش در زندگی نداشته باشد. یکی از راههایی که موجبات آرامش در زندگی را فراهم می‌کند، استفاده از اوقات فراغت است. فعالیتهایی مثل مدیتیشن  همراه با آرامش است. اما به صورت کلی اوقات فراغت می‌تواند هیجان افراد را تخلیه کند و احساس مفید بودن به افراد بدهد. هر فردی نیاز دارد در زمانهایی به فعالیتهایی بپردازد که خستگی را رفع کند و استراحت داشته باشد تا آرامش در روح و جسم فرد به وجود آید.

این طبیعی است که افراد بعد از شرکت در فعالیت فراغتی احساس آرامش داشته باشند. فردی که به شهربازی می‌رود تا هیجان درونی خود را تخلیه کند. مطمئنا بعد از تخلیه هیجان آرامش به سراغ او می‌آید. اوقات فراغت فرصتی است که از زندگی پر کار امروز فاصله گرفت تا آرامش را تجربه کرد. بعد از یک هفته پرکار مثلا یک سفر می‌تواند به ما آرامش دهد یا حتی با رفتن به یک پارک می‌توان انرژی خود را تجدید کرد.

سرگرمی: یکی از جنبه‌های کاربردی اوقات فراغت، سرگرمی است. می‌توان در فراغت به فعالیت‌هایی پرداخت که موجبات لذت بردن را برای فرد فراهم می‎کند. هدف اصلی در سرگرمی فراهم شدن رضایت شخصی است. همچنین سرگرمی موجب بهبود کیفیت زندگی افراد می‎شود. بسیاری از فعالیتهای سرگرم‎کننده می‌تواند خلاقیت ذهن را فعال کند، شور و اشتیاق ایجاد کند.

اگر خود را به کارهایی که دوست دارید سرگرم نکنید، مجبور خواهید بود به فعالیت‌هایی بپردازید که دوست ندارید. در کوتاه مدت و بلندمدت سرگرم شدن به فعالیتهای مورد علاقه روی کیفیت زندگی فردی و کاری افراد تأثیر می‌گذارد. به قول راس اوقات فراغت شغل نیست، یک پادزهر برای زندگی کاری است و مهم است که با آن بتوانید کیفیت زندگی خود را بهبود ببخشید.

پیشرفت: اوقات فراغت فرصت مناسبی برای رشد و پیشرفت افراد فراهم می‎کند. اوقات فراغت زمانی است که افراد می‎توانند به شناسایی و رشد استعدادهای خود بپردازند. همچنین اوقات فراغت می‌تواند موجبات رشد شخصیتی و اجتماعی افراد را با تعامل با افراد دیگر و تجربیات جدید فراهم کند. اوقات فراغت بستری برای پیشرفت است. جمله برتی فوربس بهترین توضیح برای جنبه پیشرفت فراغت است:

اگر می‌خواهی به تو بگویم که یک جوان در زندگی چقدر پیشرفت خواهد کرد... به من بگو عصر و غروبش را به چه می‌گذراند!