اوقات فراغت

امروزه اهمیت سرگرمی بیشتر از قبل شده است چرا که بخشی از حال خوب ما به کیفیت سرگرمی‌ها برمی‌گردد. این موضوع باعث شده است مفهومی به نام سرگرمی‌سازی به وجود بیاید. در سرگرمی‌سازی ما به دنبال فعالیت‌هایی هستیم که افراد را سرگرم می‌کند. سرگرمی‌سازی با گسترش رسانه‌ها در این حوزه با جدیت بیشتری دنبال می‌شود. افراد درگیر در رسانه خیلی دقیق‌تر رفتار مردم را رصد می‌کنند تا متوجه شوند چه محتواهایی برای افراد سرگرمی ایجاد می‌کند.

زیلمان (Zillmann) در این رابطه بیان می‌کند تئوری سرگرمی‌سازی در رسانه به دنبال درک این مسئله نیست که چگونه رسانه‌ها ما را تحت تأثیر قرار می‌دهند بلکه بیشتر به دنبال این است که چه چیزی به صورت ناخودآگاه در محتوای رسانه‌ها باعث سرگرمی ما می‌شود.

این مهم است که یک رسانه بتواند با مخاطبان هدف خود ارتباط برقرار کند و مخاطبان مورد نظر خود را پیدا کند. محققانی که در مورد تأثیر رسانه بر مخاطبان تحقیق می‌کنند، مخاطبان را از دو طریق متفاوت در نظر می‌گیرند. در گذشته بیشتر این دید حاکم بود که مخاطبان یک رسانه منفعل هستند. مخاطبان به عنوان فرد خنثی تصور می‌شدند که در یک جا ساکن نشسته‌اند و برنامه‌های رسانه را تماشا می‌کنند. تصور می‌شد که  مخاطب رسانه استفاده فعالی در زمان دنبال کردن رسانه ندارند. آنها تمام پیام‌های رسانه‌ای را دریافت می‌کنند و می‌پذیرند.

نظریه مخاطبان (Audience theory)

برای پرسه تعاریف زیادی ارائه شده است. خود پرسه آن‌طور که در لغت‌نامه دهخدا آمده است مخفف پارسه است که معنای گدایی می‌دهد. رفتن گدایان به گدایی معنایی است که امروز کمتر از آن برای این منظور استفاده می‌شود. اما در زمانی پرسه معنای مریدی می‌داد که به دستور بزرگ و پیر خود به کوچه‌ها و بازارها برای گدایی می‌رفت و در بازار برای گدایی پرسه می‌زد. اما در کل و در زبان امروزی پرسه را افراط در پیاده‌روی می‌دانند یا راه رفتن بسیار و بی‌نتیجه. در واقع پرسه به راه رفتن بسیار و گردش زیاد در خیابان و بازار و  ول گشتن و همه جا را گشتن افراد بیکار اشاره دارد. همان داستان طرف کل خیابان‌ها را متر می‌کند، است.

پرسه زدن مفهومی است که در روزگار جدید مفهوم جدیدی پیدا کرده است. ویلسون، شوارتز، بنیامین، بودلر و گلاک هر کدام تعاریف خاصی از پرسه زدن ارائه کرده‌اند اما وجه مشترک تعریف‌های آن‌ها این است که پرسه زدن با ولگردی متفاوت است؛ پرسه زن، ولگرد محسوب نمی‌شود بلکه

در جهان امروز ما تنوع سرگرمی‌ها بیشتر شده است ولی کماکان بسیاری از ما سرگرم نیستیم و حوصله ما خیلی اوقات سر می‌رود و لحظات کسل کننده‌ای را تجربه می‌کنیم. ما وقت بسیاری برای سرگرمی می‌گذاریم به خاطر اینکه فکر می‌کنیم سزاوار سرگرمی و تفریح بهتری هستیم. ما نیاز داریم که شاد باشیم، لحظاتی را دور از مشکلات خود سپری کنیم و زمانی را دور از جدیت دنیای اطراف خود به حالت فان بگذرانیم. بدین خاطر است که نیاز به سرگرمی در دنیای امروز به وجود آمده است حتی شاید بیشتر از قبل.

فرهنگ معین سرگرمی را این گونه تعریف کرده است: آن چه موجب مشغولیت و تفریح باشد. در واقع سرگرمی به فعالیت‌هایی گفته می‌شود که در آن توجه مخاطبان یا شرکت‌کنندگان به موضوعی یا کنشی سرگرم‌کننده جلب می‌شود. این می تواند یک فعالیت، یک ایده یا یک کار باشد، که طی هزاران سال پیشرفت کرده است، خصوصاً در زمینه جلب توجه مخاطب. باید دقت کرد که توجه افراد مختلف به چیزهای مختلفی جلب می‌شود چون هر فرد سلیقه مختص به خود را در زمینه سرگرمی دارد.
تجربه سرگرم شدن عموماً و نه همیشه با شادی و خنده همراه می‌شود هر چند بسیاری از سرگرمی ها هدف جدی‌تری دارند و ممکن است این فعالیت‌های سرگرم کننده دانش و بینش خاصی را به مخاطب منتقل کنند. در این بین گذر زمان هم تاثیر زیادی روی تعریف سرگرمی گذاشته است. به طور مثال تنبیه در ملاعام که تماشای آن روزی سرگرمی محسوب می‌شد از مکان‌های عمومی حذف شده است، یا بالعکس فعالیت‌هایی نظیر تیراندازی یا اسب سواری که زمانی نیازهای اساسی انسان‌ها بودند امروزه تبدیل به ورزش‌های حرفه‌ای و سرگرمی جذابی برای مخاطبانشان شده‌اند.

از نظر مفهومی سرگرمی نوعی از اشکال گذران اوقات فراغت است. سرگرمی از جمله فعالیت­‌های رایج در همه جوامع بشری است. لیکن تا پیش از مطرح شدن موضوع اوقات فراغت جایگاه تعریف شده‌ای در مطالعات اجتماعی و انسانی نداشت. از دهه ۱۹۷۰ پژوهشگران مطالعات اجتماعی، گردشگری و گذران اوقات فراغت، از جمله کارل روپرت (Karl Ruppert) که مفاهیمی چون تحول از جغرافیای گردشگری به جغرافیای گذران اوقات فراغت را مطرح کردند، به این باور رسیدند که سرگرمی هم نوعی از اشکال گذران اوقات فراغت است.

سرگرمی اشکال فراوانی دارد و هر کس می‌تواند متناسب با علایق و سلایق شخصی خود، بخشی از اوقات فراغت خود را از طریق سرگرمی بگذراند. مجموعه‌داران یا کلکسیونرهای تمبر، سکه، کبریت، سیگار، پروانه، انواع حشرات، دوچرخه، موتورسیکلت، اتومبیل، صفحات گرامافون، عکس‌های قدیمی و مانند اینها اغلب کسانی هستند که از این طریق خود را سرگرم می‌کنند. گروهی دیگر با نگهداری انواع پرندگان و یا دیگر حیوانات در خانه، همچنین پرورش انواع گل و گیاه و اختصاص بخشی از فراغت به آنها به سرگرم کردن خود می‌­پردازند. کبوتربازی در ایران، قهوه خانه نشینی، گوش فرادادن به نقالی در قهوه‌خانه‌های قدیمی از جمله سرگرمی‌های شناخته شده در ایران است.

برای بیان مفهوم سرگرمی سه اصطلاح بیشتر استفاده می‌شود:  hobby, entertainment, fun

شاید از هر سه واژه معنی سرگرمی استخراج شود اما باید بدانیم این مفاهیم با هم تفاوت دارند

خلاقیت چیست؟

معمولا این سوال جواب روشنی ندارد و جواب‌های متفاوتی افراد برای آن دارند. پیکاسو درباره مفهوم خلاقیت بیان می‌کند خلاقیت چیزی است که اگر آن را تعریف کنید معلوم است چیزی از آن متوجه نشده‌اید و در جای دیگری می‌گوید مهمترین ظلم به خلاقیت، این است که آن را به زمینه‌های خاص و بزرگ، محدود کنیم.

اما در کل توانایی ایجاد یک اثر جدید اعم از ایده‌های نو و چیزهای متفاوت خلاقیت محسوب می‌شود. خلاقیت یک ویژگی انسانی است که مردم و جوامع را قادر می‌سازد در شرایط در حال تغییر بتوانند خود را تطبیق دهند و باعث رشد خود شوند. خلاقیت می‌تواند از طریق بسیاری از فعالیتهای زندگی روزمره از جمله کار، زندگی خانوادگی، تعامل اجتماعی و اوقات فراغت بیان شود.

اگر از 10 نفر بپرسید چه خلاقیتی برای آنها اهمیت دارد؟ شما احتمالا 10 پاسخ مختلف دریافت خواهید کرد. این به معنی است چیزهای مختلف برای افراد مختلف اهمیت دارد و می‌تواند به روش های مختلف تعریف شود.

امروزه اوقات فراغت به شکلی در مورد بیان خلاقانه استعدادهای طبیعی افراد برای کسب لذت واقعی و تجربه کردن ذاتی یک فعالیت است. تحقیق و نوشتن هر دو می‌توانند رویکردی خلاقانه داشته باشند. ساخت یک قلعه شنی، نقاشی متفاوت، انجام کارها به شکلی نوآورانه و ... همه و همه یک فعالیت خلاقانه می‌توانند باشند.

فراغت خلاق چیست؟

همراه با تغییرات شیوه زندگی در جهان امروز، اوقات فراغت به نیاز خاصی برای جوامع بشری تبدیل شده است. اوقات فراغت فقدان فشار و تعهد شغلی و استفاده خلاق از زمان است. اوقات فراغت یک تجربه درونی است که منجر به احساس تازه کردن و بهبودی می شود و روحیه افراد را افزایش می‌دهد. از نظر تورکیلدسن دارای سه جنبه کاربردی و اساسی است:

آرامش

کمتر کسی است که آرامش چندان اهمیتی برایش در زندگی نداشته باشد. یکی از راههایی که موجبات آرامش در زندگی را فراهم می‌کند، استفاده از اوقات فراغت است. فعالیتهایی مثل مدیتیشن  همراه با آرامش است. اما به صورت کلی اوقات فراغت می‌تواند هیجان افراد را تخلیه کند و احساس مفید بودن به افراد بدهد. هر فردی نیاز دارد در زمانهایی به فعالیتهایی بپردازد که خستگی را رفع کند و استراحت داشته باشد تا آرامش در روح و جسم فرد به وجود آید.

سرگرمی

یکی از جنبه‌های کاربردی اوقات فراغت، سرگرمی است. می‌توان در فراغت به فعالیت‌هایی پرداخت که موجبات لذت بردن را برای فرد فراهم می‎کند. هدف اصلی در سرگرمی فراهم شدن رضایت شخصی است. همچنین سرگرمی موجب بهبود کیفیت زندگی افراد می‎شود. بسیاری از فعالیتهای سرگرم‎کننده می‌تواند خلاقیت ذهن را فعال کند، شور و اشتیاق ایجاد کند.

پیشرفت

اوقات فراغت فرصت مناسبی برای رشد و پیشرفت افراد فراهم می‎کند. اوقات فراغت زمانی است که افراد می‎توانند به شناسایی و رشد استعدادهای خود بپردازند. همچنین اوقات فراغت می‌تواند موجبات رشد شخصیتی و اجتماعی افراد را با تعامل با افراد دیگر و تجربیات جدید فراهم کند.

همراه با تغییرات شیوه زندگی در جهان امروز، اوقات فراغت به نیاز خاصی برای جوامع بشری تبدیل شده است. اوقات فراغت یک تجربه درونی است که منجر به احساس تازگی و بهبودی می‌شود و روحیه افراد را افزایش می‌دهد. اوقات فراغت فقدان فشار و تعهد شغلی و استفاده خلاق از زمان است که از نظر تورکیلدسن دارای سه جنبه کاربردی و اساسی است: آرامش، سرگرمی و پیشرفت.

آرامش: کمتر کسی است که آرامش چندان اهمیتی برایش در زندگی نداشته باشد. یکی از راههایی که موجبات آرامش در زندگی را فراهم می‌کند، استفاده از اوقات فراغت است. فعالیتهایی مثل مدیتیشن  همراه با آرامش است. اما به صورت کلی اوقات فراغت می‌تواند هیجان افراد را تخلیه کند و احساس مفید بودن به افراد بدهد. هر فردی نیاز دارد در زمانهایی به فعالیتهایی بپردازد که خستگی را رفع کند و استراحت داشته باشد تا آرامش در روح و جسم فرد به وجود آید.

این طبیعی است که افراد بعد از شرکت در فعالیت فراغتی احساس آرامش داشته باشند. فردی که به شهربازی می‌رود تا هیجان درونی خود را تخلیه کند. مطمئنا بعد از تخلیه هیجان آرامش به سراغ او می‌آید. اوقات فراغت فرصتی است که از زندگی پر کار امروز فاصله گرفت تا آرامش را تجربه کرد. بعد از یک هفته پرکار مثلا یک سفر می‌تواند به ما آرامش دهد یا حتی با رفتن به یک پارک می‌توان انرژی خود را تجدید کرد.

سرگرمی: یکی از جنبه‌های کاربردی اوقات فراغت، سرگرمی است. می‌توان در فراغت به فعالیت‌هایی پرداخت که موجبات لذت بردن را برای فرد فراهم می‎کند. هدف اصلی در سرگرمی فراهم شدن رضایت شخصی است. همچنین سرگرمی موجب بهبود کیفیت زندگی افراد می‎شود. بسیاری از فعالیتهای سرگرم‎کننده می‌تواند خلاقیت ذهن را فعال کند، شور و اشتیاق ایجاد کند.

اگر خود را به کارهایی که دوست دارید سرگرم نکنید، مجبور خواهید بود به فعالیت‌هایی بپردازید که دوست ندارید. در کوتاه مدت و بلندمدت سرگرم شدن به فعالیتهای مورد علاقه روی کیفیت زندگی فردی و کاری افراد تأثیر می‌گذارد. به قول راس اوقات فراغت شغل نیست، یک پادزهر برای زندگی کاری است و مهم است که با آن بتوانید کیفیت زندگی خود را بهبود ببخشید.

پیشرفت: اوقات فراغت فرصت مناسبی برای رشد و پیشرفت افراد فراهم می‎کند. اوقات فراغت زمانی است که افراد می‎توانند به شناسایی و رشد استعدادهای خود بپردازند. همچنین اوقات فراغت می‌تواند موجبات رشد شخصیتی و اجتماعی افراد را با تعامل با افراد دیگر و تجربیات جدید فراهم کند. اوقات فراغت بستری برای پیشرفت است. جمله برتی فوربس بهترین توضیح برای جنبه پیشرفت فراغت است:

اگر می‌خواهی به تو بگویم که یک جوان در زندگی چقدر پیشرفت خواهد کرد... به من بگو عصر و غروبش را به چه می‌گذراند!