تفریح درمانی (TR) یکی از روش‌های توانبخشی می‌باشد که در این نوع درمان، درمانگر با مشارکت دادن مددجو یا بیمار در انواع فعالیتهای مختلف که جنبه تفریحی و سرگرمی نیز دارند بدنبال دستیابی به اهدافی همچون بهبود وضعیت جسمانی یا مهارت‌های اجتماعی می‌باشد.
انجمن تفریح درمانی آمریکا در تعریف تفریح درمانی بیان کرده است که تفریح درمانی یک فرآیند سیستماتیک است که از تفریحات، اوقات فراغت و سایر فعالیت‌ها برای رفع نیازهای ارزیابی شده افراد دارای بیماری و یا دارای شرایط ناتوانی استفاده می‌کند. در واقع تفریح درمانی ابزاری برای سلامت روانی و جسمی، بهبودی و ارتقای کیفیت زندگی است که در برخی اوقات به دنبال کاربرد و بهبود اوقات فراغت نیز می‌باشد.
واژه تفریح درمانی اصطلاح جدیدی محسوب می‌شود که بیشتر در ادامه مسیر درمان و به منظور حفظ و نگهداری برنامه‌های درمانی و توانبخشی بیماران و افراد ناتوان در جهت بهبود عملکرد و استقلال آنان و کاستن از اثرات بیماری و یا ناتوانی آنان استفاده می‌گردد. در تفریح درمانی با استفاده از برنامه‌ها، فعالیتهای آمادگی جسمانی و ورزشی، فعالیتهای ماجراجویانه، آموزش‌های خانوادگی سعی می‌شود در زمینه‌های رفتاری، سلامت جسمانی، روحی و ذهنی، شیوه زندگی و برقراری ارتباطات اجتماعی بهبود ایجاد شود.
روش‌های تفریح درمانی
گان و پترسون (1984) در کتاب خود طراحی برنامه تفریح درمانی چهار روش برای تفریح درمانی تعریف می‌کنند که شامل:
خدمات تفریحی (Recreation services): این بخش شامل ارائه خدمات تفریحی به افراد ناتوان برای تجربه اوقات فراغت مناسب و ارائه مزایای دیگر تفریح به مخاطب است. غالباً این امر به منظور کمک به مددجویان برای دستیابی به سطح بهینه از سلامت و رفاه و توانبخشی ارائه می‌شود.
رویکرد درمانی (Therapeutic approach): هدف از این رویکرد، ماهیت درمانی است. این رویکرد برای کاهش و بهبود اثرات بیماری و ناتوانی‌ها است، همچنین می تواند برای بهبود برخی از پتانسیل‌های عملکردی نیز توصیه شود.
چتر یا رویکرد ترکیبی (Umbrella or combined approach): استفاده از تفریح به عنوان ادامه فعالیتهای لذت بخش و همچنین ارائه یک خدمت تفریحی برای ایجاد تغییر هدفمند در زندگی فردی یا سلامت فردی است.
رویکرد توانایی اوقات فراغت (Leisure ability approach): رویکردی که فعالیتهای اوقات فراغت را به صورت درمانی انجام می‌دهد و مخاطبان را به طور کامل برای مشارکت تشویق می‌کند و با ارائه خوب در مورد مزایای آموزش ساختار یافته اوقات فراغت و آگاهی از اوقات فراغت درگیر می‌کند.
مزایای تفریح درمانی
مهمترین مزایای تفریح درمانی که دکتر جوادی پروانه در تحقیق تفریح درمانی خود بیان کرده است شامل:
1- بهبود سلامت جسمی
2- کاهش عوارض ناشی از ناتوانی ثانویه
3- بهبود وضعیت سلامتی در طولانی مدت و کاهش ریسک فاکتورهای سلامتی
4- بهبود عملکرد در زمینه شناختی
5- بهبود سلامت روانی
6- کم شدن اتکا به سیستم‌های مراقبتی درمانی
7- بهبود ارتباطات شخصی یا خانوادگی
متخصص تفریح
موضوع تفریح درمانی موجب به وجود آمدن شغلی به نام متخصص تفریح شده است. متخصص تفریح وضعیت بیمار یا فرد را ارزیابی می‌کند و فعالیت تفریحی مناسب را برای او پیشنهاد می‌دهد. بخشی از وظیفه او طراحی، اجرا و هماهنگی برنامه‌های تفریحی است. اجرای فعالیتهای ورزشی، نمایشی، اجتماهی، هنری، گردشگری و خلاقانه بخشی از کارهای یک متخصص تفریح است.
کار تفریح درمانان با درمانگران دیگر که برای بهبود سلامتی فرد تلاش می‌کنند، متفاوت است. آنها همراه با مخاطبان خود برای تقویت عملکرد حرکتی، اجتماعی و شناختی، ایجاد اعتماد به نفس، توسعه مهارت‌ها و ترکیب مهارت‌های آموخته شده برای رشد فرد تلاش می‌کنند.
متخصص تفریح برای تفریح درمانی باید با تفریحات، سرگرمی‌ها و بازی‌های مختلف آشنا باشد اما کار تفریح درمانی همیشه سرگرم کننده و بازی نیست. درمانگران تفریحی وظیفه انجام ارزیابی‌ها، برنامه‌ریزی برنامه، ارزشیابی و مستند کردن را بر عهده دارند. متخصص تفریح باید مدیر باشد و بتواند شرایط فردی، محیطی و اجتماعی و فرهنگی فرد را ارزیابی کند. علاوه بر اینها ارتباط انسانی و همدلی بخش مهمی از کار تفریح درمانی است.
آوردن لحظه‌ای شادی، موفقیت یا آرامش برای یک فرد همیشه ارزشمند است و ارزش سختی‌ها و دشواری‌های کاری که بسیاری اوقات چندان تفریحی هم نیست را دارد. درمانگران تفریحی کارهای جالب زیادی انجام می‌دهند. اما غالباً این موارد سرگرم کننده در محیط‌های دشوار مانند بیمارستان‌ها و و مراکز توانبخشی اتفاق می‌افتد و با افرادی که بیمار هستند، رنج می‌کشند یا یک واقعه زندگی آسیب زا را تجربه کرده‌اند،سر و کار دارند. به همین دلیل یک تفریح درمان نیاز به روحیه بالا و صبوری بسیار دارد.
میگل یانگ متخصص تفریح درمانی و دوست خوب من که بسیار از او آموخته‌ام همیشه به نقل از مایا آنجلو در توصیف شغل خود می‌گوید که "شما فقط می توانید در چیزی که واقعا دوست دارید برجسته شوید. پول را به عنوان هدف برای خود انتخاب نکنید و درعوض، کارهایی را که دوست دارید انجام دهید و دنبال کنید و سپس آنها را آنقدر خوب انجام دهید که مردم نتوانند چشم از شما بردارند."
مقالات مرتبط:
چقدر به تفریح در زندگیتان اهمیت میدهید
