اوقات فراغت توسط محققان و اندیشمندان مختلف به اشکال مختلفی تقسیمبندی شده است. هر انسانی دارای اوقات فراغت خاصی است که متناسب با جنسیت، سن و عوامل فردی و محیطی او میباشد. یکی از تقسیمبندیهای مهم اوقات فراغت به تقسیمبندی فراغت براساس زمان مربوط میشود. متغیر زمان در فراغت اشاره به مدت زمان در اختیار داشتن فراغت دارد. برخی محققین فراغت براساس زمان را به 5 بخش تقسیم میکنند:
1- فراغت لحظهای: به عنوان مثال زمانی که در پشت چراغ قرمز متوقف شدهایم این زمان میتواند جزء فراغت لحظهای محسوب شود. زمانی که در لحظه به وجود میآید و معمولا قابل برنامهریزی مدون نیست. این فراغت در یک لحظه به وجود میآید. شاید فکر کنیم زیاد این نوع فراغت مهم نیست اما موفقیت افراد با استفاده از لحظات کوچک حاصل میشود. شما قضاوت کنید یادگیری چند کلمه انگلیسی زمانی که پشت چراغ قرمز هستیم میتواند در یکسال چه نتیجهای برای ما به بار بیاورد.
2- فراغت ساعتی: مدت زمانی که بین انجام دو کار وجود دارد. معمولا در ادارات ما ساعت 12 تا 1:30 ظهر یک زمان فاصله بین کار صبح و کار عصر است. برای فراغت ساعتی بهتر از فراغت لحظهای میتوان برنامهریزی کرد. مثال دیگر این موضوع دانشجویی است که از 4 بعداز ظهر تا 9 شب درس میخواند اما زمان 6 تا 7 زمانی است که به خود استراحت میدهد.
3- فراغت روزانه: زمانی که پس از انجام کارهای روزانه باقی میماند که معمولترین نوع اوقات فراغت است. زمانی که از محل کار به خانه خود میرسیم یا زمانی که از کارهای الزامی در روز راحت میشویم. معمولا برنامهریزی فراغتی در مکانهای نزدیک موجود انجام میشود و به علت محدودیت زمان قادر به برنامهریزی برای مناطق با فاصله دور نیستیم.
4- فراغت هفتگی: در پایان هفته یک و نیم یا دو روز کامل تعطیلی وجود دارد که بخش قابل توجهی از زمان فراغت است. برای ما ایرانیان این زمان روزهای پنجشنبه و جمعه معمولا است. زمانی که قادر به برنامهریزی برای حضور در مناطق نسبتا دور هستیم.
5- فراغت سالیانه: در پایان یا ابتدا یا فصل خاصی از سال معمولا مدتی به تعطیلات سالیانه اختصاص مییابد مانند تعطیلات نوروز یا تعطیلات تابستانی. این فراغت بیشترین زمان را برای استفاده از فراغت در اختیار افراد قرار میدهد. این فراغت اجازه حضور در مناطق دور را به افراد میدهد.
برخی از پژوهشگران بیان میکنند تقسیمبندی فعالیتهای فراغتی براساس زمان به آن مقدار فراغتی وابسته است که انسان در اختیار دارد. از اینرو آن را در سه دسته تقسیمبندی میکنند:
1- اوقات فراغت کوتاه مدت: این نوع زمان میتواند از چند ساعت تا یک روز طول بکشد. تصور کنید که شما صبح از خواب بیدار میشوید و پس از آماده شدن به سر کار خود میروید. بعد از ظهر پس از کار به خانه برمیگردید و پس از استراحتی کوتاه به برخی از امور شخصی خود میپردازید. این فعالیتها جزء فعالیتهای فراغتی نیستند بلکه فعالیتهایی هستند که مجبور به انجام آن هستید. حال برای گذراندن باقیمانده وقت خود تا قبل از اینکه به رختخواب بروید به میل و دلخواهتان به فعالیتهای فراغتی میپردازید فعالیتهایی مانند خواندن کتاب، باغبانی، تماشای تلویزیون. این نوع فراغت در یک بازه زمانی بین چند ساعت تا یک روز ممکن است طول بکشد و به اشکال مختلف و در جاهایی که مختص گذران اوقات فراغت هستند وقت فراغت سپری میشود.
2- اوقات فراغت میان مدت: این زمان بین 1 تا 3 روز که معمولا با برخورد یک روز تعطیل با تعطیلات آخر هفته فرصت آن به وجود میآید. این فراغت معمولا در زمان آزادی از کار و فعالیتهای شغلی انجام میگیرد و انگیزه اصلی آن استراحت، تفریح و تفرج است. فعالیتهایی مانند رفتن به ساحل دریایی نزدیک و کوه نزدیک. این نوع فراغت لزوم آنچنانی به استفاده از مرخصی قانونی ندارد و به نوعی مزیت این فراغت محسوب میشود.
3- اوقات فراغت بلندمدت: زمان این فراغت بین 3 روز تا چند هفته ممکن است طول بکشد. این نوع فراغت به زمان بیشتری به نسبت بخشهای قبلی نیاز دارد و گاه افراد نیاز به انجام پروازهای طولانی دارند یا برای رسیدن به مقصد نیاز به طی کردن مسیر طولانی دارند. این نوع فراغت نیازمند استفاده از مرخصی قانونی در زمانهای غیرتعطیل است. بدنه اصلی گردشگری بین المللی را این نوع فراغت تشکیل میدهد که نیازمند زمان قابل توجهی است.